Sarrera honen helburua da historian murgiltzea eta baskoien integratze prozesua ezagutzea, baita zer nolako musika-testigantzak aurkitu ziren testuinguru horretan. Bidaia bukatuko da XI. mendean, Euskal Herriko erabateko kristautasuna gertatu zenean, beraz, momentu aproposa iruditzen zait sarrera bukatzeko. Hortik aurrera datorrena beste sarrerarako gaia izan daiteke. Besterik gabe bagoaz denboran zehar bidaiatzera.
Erromatarrek lurraldea okupatu aurretik, bazeuden ezaugarri linguistiko amankomunak zituzten bost tribu.
Erromatarrek lurraldea okupatu aurretik, bazeuden ezaugarri linguistiko amankomunak zituzten bost tribu.
Horietako tribu bat baskoiak ziren, eta honetan euskara komunaren oinarria finkatu zen.
Baskoiak Nafarroa osoan, Araba, Gipuzkoa eta Errioxaren zati batean kokatuak zeuden. Tribu honen erlijioak izaera femeninoa zuen Mari jainkoaren irudian.
Erdi Aroaren hasieran, bost tribu horiek batu egin ziren germaniar inbasioaren aurka egiteko eta tribu bakarra osatu zuten: baskoiak.
Iparraldeko lurraldeak frankoek okupatzen zituzten eta hegoaldean bisigodoak zeuden.
Baskoiek bi herri horiekin zituzten harremanak ez ziren onak, eta hiru mendetan zehar etengabeko borrokak izan zituzten.
VI. mendean, hegoaldean bisigodoek hiri gotortuak eraiki zituzten Baskoien erasoak saiesteko (Vitoria eta Olite).
VII. mendean baskoien egoera oso larria zen hegoaldetik bisigodoen presioa jasatzeaz gain, iparraldetik ere frankoen presioa jasaten zutelako. Bisigodoei aurre egiteko arazorik ez bazuten, frankoekin izandako borrokak aldiz, oso gogorrak izan ziren.
Azken hauekin tratu batera iritsi ziren eta frankoek Genial izeneko duke bat izatera behartu zuten.
602. urtean baskoiek independentzia galdu zuten eta frankoien agindupean Baskoniako Dukerria eratu zuten.
Dukerriak bi mende iraun zuen eta hiru aro berizten dira:
1. Lehenengoa (602-660): frankoen menpean zeuden baina baskoiek autonomia zuten haien ohiturak eta hizkuntza mantentzeko.
2. Bigarrena (660-769): akitaniar-baskoiek independentzia osoa izan zuten.
VIII. mendean, arabiarrak penintsulan sartu zirenean hegoaldeko bisigodoen erreinua (Toledoko Erresuma) konkistatu zuten.
Iparraldean aldiz, bi dinastia aurrez aurre ipini ziren: akitanoa eta karolingioa.
732. urtean musulmanek Pirinioetatik Europa konkistatu nahi zuten eta baskoiek haien etsaia zen Carlos Martell buruzagi karolingioarekin bat egin zuten. Poitiersko gudua ospetsuan, musulmanak menperatuak izan ziren.
Iturria: historiayguerra.net
Dinastia karolingioak baskoniako dukerriaren kontrola lortu zuen eta akitaniako dinastiari garaitu zion.
760. urtean, Pepin laburrak, Carlos Martellen semeak, 10 urte iraun zuen gerra batean dukerria menperatzea saiatu zen.
3. Hirugarrena (769-823): Azkenik, 769. urtean, Carlo Magno enperadoreak, Pepin laburraren semeak, Baskoiko dukerria menperatzea lortu zuen. Dukerriak independentzia galdu zuen eta berreskuratzeko etengabeko borrokak gertatu ziren.
Iturria: biografías y vidas
777. urtean Karlomagnok eta Suleyman izeneko Zaragozako gobernadoreak tratu batera iritsi ziren. Tratu horretan Karlomagnok lagunduko zion Kordobako emirra bihurtzen, eta mesede horren truke Suleymanek Zaragozako hiria emango zion.
Halere, Suleymanek ez zuen hitza bete, eta Zaragoza ukatu zion; ondorioz, Karlomagnok Suleyman bahitu egin zuen, eta itzulerako bidaian Iruñea suntsitu zuen.
778. urtean Frantziara itzultzen ari zirenean Orreagatik pasatzerakoan baskoiek eta agian ere, armada musulmanak, Karlomagnoren ejerzitoa suntzitu zuten. Gudu hau Orreagako bataila bezala ezagutzen da. Gudua bukatzerakoan baskoiek Suleyman askatu zuten.
Iturria: batallashistoricas.com
Zaldun franko asko hil ziren bertan, eta beraien artean Roldan, Karlomagnoren iloba. Orreagako guduaren gertaerak Europako juglareek ahoz zabaldu zuten mendeetan zehar, eta XII. mendean egile ezezagun batek kantu horiek transkribatu zituen Frantziako litaraturaren lehen lana bihurtu zirelalik; Roldanen kantaren izenaz ezagutzen dena.
Iturria: roncesvalles.es
Baskoien etengabeko matxinadek Karlomagno Asturiaseko erregearekin aliatzera bultzatu zuten.
814. urtean Karlomagno hil bazen ere, frankoek eta baskoiek borrokatzen jarraitu zuten.
824. urtean, Orreagan ere bigarren bataila bat gertatu zen. Karlomagnoren semeak, Ludovico Piok, Aznar eta Eblo kondeek zuzendutako ejerzito poteretsu bat hegoaldera bidali zuen. Berriz ere frankoek galdu zuten. Porrot honek ondorio politiko garrantzitsuak izan zituen: kondeak preso hartu zituzten. Banu Kasi, Ebroko familia musulmanaren laguntzarekin, Eneko Aritza errege goratu eta Iruñako Erresumaren burujabea izendatu zuten. Iruñako Erresumak fede musulmanari men egin zion.
814. urtean Karlomagno hil bazen ere, frankoek eta baskoiek borrokatzen jarraitu zuten.
824. urtean, Orreagan ere bigarren bataila bat gertatu zen. Karlomagnoren semeak, Ludovico Piok, Aznar eta Eblo kondeek zuzendutako ejerzito poteretsu bat hegoaldera bidali zuen. Berriz ere frankoek galdu zuten. Porrot honek ondorio politiko garrantzitsuak izan zituen: kondeak preso hartu zituzten. Banu Kasi, Ebroko familia musulmanaren laguntzarekin, Eneko Aritza errege goratu eta Iruñako Erresumaren burujabea izendatu zuten. Iruñako Erresumak fede musulmanari men egin zion.
Kokagune geografikoa zela eta, Baskoiak oso berandu kristautu egin ziren, eta Erdi Aroaren hasierako hiru mende hauetan kristianismoa eta paganismoa elkarrekin bizi izan ziren.
Halere, kristautasuna geroz eta gehiago zabaltzen hasi zenean erritu pagano horiek apurka baztertuak izan ziren.
Irakurri dugun moduan, Erdi Aroaren hasieran mugaldeko borrokek nagusitu zuten; egoera hori zela eta ez zen unerik aproposena kultura ereintzeko.
IX. mendean, musikarekin lotutako lehenengo testigantzak aurkitu dira.
Leodegundia Erregina, Asturiaseko erregearen alaba, Nafarroako erregea izango zen Fortunio Garcesekin ezkondu zen.
Ezkontza honetarako, kantu epitalamiko bat konposatu egin zen.
Kantu honetako lehengo estrofan notazio mozarabea jasota aurkitu da eta baita instrumentu hauek aipatuak dira: zitara, tibia eta lyra.
Mende honetan ere Kalam abeslariaren berri topatu da.
Hala eta guztiz ere, aurkikuntza hauek bitxikeriak baino besterik ez dira.
Mendeak pasa ahala, eta Europan baino motelago, kristautasuna finkatzen eta sendotzen joan zen.
Europako beste herrialdekin alderatuta, kantu gregoriarraren sartzea ere motela izan zen.
XI. mendearen bukaera arte itxaron behar dugu euskal musikak benetako aldaketa jaso zezan.
Mende honen hasieran Nafarroan musika mozarabeak naguzitzen zuen. Euskaldunak liturgia mozarabera ohitutak zeuden, eta kristautasun prozesuak ekarri zituen musika-modu berri horiek oso arraroak ziren euskaldunentzat.
XI. mendaren hasieran Alejandro II Aita Santuak, liturgia mozarabea deuseztatu nahi zuen, baina hiru apezpikuz osatutako batzorde batek Erromara eraman zituen lau liburu liturgia mozarabeaz osatutak. Erroman aztertu zituzten liburu horiek eta heresiarik gabekoak zirenez onartuak izan ziren.
Alejandro II
Ikusten den bezala, XI. mendean Guido d'Arezzok asmatutako kodifikazio sistema beranduago iritsi zen Euskal Herriara.
Lehenengo dokumentuak XI. eta XII. mendekoak dira: lerro bakarreko notazio arkaikoak.
Hortik aurrera musikak garatzen jarritu zuen. Datozen medeetan musikak jasan zuen bilakaera agian beste sarrera batean kontatuko dut.
Loturak:
"Música Vasca" J.A. Arana Martija
"Los vascones"Ramón Nieto
http://www.filomusica.com/filo32/medieval.html
http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/euskal-herriko-historia-erdi-aroa/ar-154220/
http://www.kondaira.net/esp/Historia0007.html
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina
Zerbait komentatu nahi duzu?